Σίγκμουντ Φρόιντ
Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση
...Τώρα, αν υποθέσουμε πως θα αποκαλυπτόταν ότι, όχι μόνο
μερικές περιπτώσεις παραδρομής της γλώσσας και λαθών γενικά, αλλά η
μεγάλη τους πλειονότητα, έχουν κάποιο νόημα, τότε το νόημα του
σφάλματος, που μέχρι τώρα δεν το είχαμε προσέξει, θα γίνει το πιο
ενδιαφέρον για μας σημείο και θα απωθήσει, δικαιολογημένα, όλες τις
άλλες απόψεις σε δεύτερη θέση. Όλοι οι φυσιολογικοί και ψυχοφυσιολογικοί
όροι θα μπορούσαν, τότε, να αγνοηθούν και η προσοχή θα μπορούσε να
επικεντρωθεί στην καθαρή ψυχολογική έρευνα του νοήματος, δηλαδή της
σημασίας του σκοπού των σφαλμάτων. Έχοντας αυτά υπόψη μας, σύντομα θα
εξετάσουμε και άλλο υλικό. Προτού ωστόσο το επιχειρήσουμε, θα ήθελα να
σας καλέσω να ακολουθήσετε μαζί μου ένα άλλο νήμα.
Συμβαίνει συχνά ένας ποιητής να χρησιμοποιεί μια παραδρομή της γλώσσας ή κάποιο άλλο σφάλμα σαν μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης. Το γεγονός αυτό καθαυτό αποδεικνύει ότι πιστεύει πως το λάθος, π.χ, μια παραδρομή της γλώσσας, έχει κάποιο νόημα, γιατί το δημιουργεί σκόπιμα. Γιατί είναι αδύνατον ένας ποιητής να κάνει τυχαία μια παραδρομή της πένας κι έπειτα να την αφήσει να παραμείνει σαν παραδρομή της γλώσσας του ήρωά του. Επιθυμεί να αποκαλύψει κάτι, με μέσο την παραδρομή και μπορούμε να εξετάσουμε τι μπορεί να είναι- αν ίσως θέλει να δείξει ότι ο ήρωάς του είναι αφηρημένος ή πολύ κουρασμένος ή απειλείται από έναν πονοκέφαλο. Φυσικά, δεν πρέπει να υπερβάλλουμε ως προς τη σημασία της παραδρομής, αν οι ποιητές τη χρησιμοποιούν για να εκφράσουν δικά τους νοήματα. Οι παραδρομές μπορεί στην πραγματικότητα να είναι δίχως σημασία, τυχαία γεγονότα στον πνευματικό κόσμο, ή μπορούν να έχουν μονάχα συμπτωματικά μια σημασία, και οι ποιητές, παρ´ όλα αυτά, θα έχουν το δικαίωμα να τις εξιδανικεύσουν, δίνοντάς τους έννοια για τους δικούς τους σκοπούς. Ωστόσο, δεν θα μας προκαλούσε κατάπληξη αν μαθαίναμε περισσότερα από τους ποιητές για τις παραδρομές της γλώσσας, παρά από φιλόλογους και ψυχίατρους....
Συμβαίνει συχνά ένας ποιητής να χρησιμοποιεί μια παραδρομή της γλώσσας ή κάποιο άλλο σφάλμα σαν μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης. Το γεγονός αυτό καθαυτό αποδεικνύει ότι πιστεύει πως το λάθος, π.χ, μια παραδρομή της γλώσσας, έχει κάποιο νόημα, γιατί το δημιουργεί σκόπιμα. Γιατί είναι αδύνατον ένας ποιητής να κάνει τυχαία μια παραδρομή της πένας κι έπειτα να την αφήσει να παραμείνει σαν παραδρομή της γλώσσας του ήρωά του. Επιθυμεί να αποκαλύψει κάτι, με μέσο την παραδρομή και μπορούμε να εξετάσουμε τι μπορεί να είναι- αν ίσως θέλει να δείξει ότι ο ήρωάς του είναι αφηρημένος ή πολύ κουρασμένος ή απειλείται από έναν πονοκέφαλο. Φυσικά, δεν πρέπει να υπερβάλλουμε ως προς τη σημασία της παραδρομής, αν οι ποιητές τη χρησιμοποιούν για να εκφράσουν δικά τους νοήματα. Οι παραδρομές μπορεί στην πραγματικότητα να είναι δίχως σημασία, τυχαία γεγονότα στον πνευματικό κόσμο, ή μπορούν να έχουν μονάχα συμπτωματικά μια σημασία, και οι ποιητές, παρ´ όλα αυτά, θα έχουν το δικαίωμα να τις εξιδανικεύσουν, δίνοντάς τους έννοια για τους δικούς τους σκοπούς. Ωστόσο, δεν θα μας προκαλούσε κατάπληξη αν μαθαίναμε περισσότερα από τους ποιητές για τις παραδρομές της γλώσσας, παρά από φιλόλογους και ψυχίατρους....
(Η ψυχολογία των λαθών σελ 43-44)